- Γκαριμπάλντι, Τζουζέπε
- (Giuseppe Garibaldi,Νίκαια, Γαλλία 1807 – Καπρέρα 1882). Ιταλός στρατηγός και ηγέτης του αγώνα της ένωσης της Ιταλίας (στα παλαιότερα ελληνικά κείμενα αναφέρεται συχνά με το εξελληνισμένο όνομα Γαριβάλδης). Απόγονος οικογένειας ναυτικών, ακολούθησε την οικογενειακή παράδοση από μικρός. Το 1833 βρισκόταν στον Εύξεινο Πόντο πάνω σε δικό του πλοίο, όταν πληροφορήθηκε την πολιτική δράση του Ματσίνι. Συνάντησε τον τελευταίο στη Μασσαλία και ύστερα από οδηγίες του αποπειράθηκε να κυριεύσει ένα πολεμικό του Πεδεμοντίου τη στιγμή που άρχισε η εξέγερση της Σαβοΐας (1834). Η απόπειρα απέτυχε και ο Γ., μετά την ερήμην καταδίκη του σε θάνατο από τις αυστριακές αρχές του Πεδεμοντίου, κατέφυγε στη Βραζιλία, όπου έμεινε από το 1835 έως το 1848, παίρνοντας μέρος στους πολέμους μεταξύ Ρίο Γκράντε και Βραζιλίας, καθώς και μεταξύ Ουρουγουάης και Αργεντινής. Τον Απρίλιο του 1848 πληροφορήθηκε την επανάσταση στο Παλέρμο και με τη λεγεώνα του γύρισε στην Ιταλία. Με τον βαθμό του στρατηγού, πήρε μέρος στον αγώνα της Λομβαρδίας. Στις αρχές του 1849 πήγε στη Ρώμη, για να ενισχύσει τη δημοκρατική κίνηση του Ματσίνι, όταν όμως η δημοκρατία κατέρρευσε, ο Γ. εγκατάλειψε την πόλη με λίγους πιστούς οπαδούς του και στις 2 Ιουλίου 1849 κατέφυγε στον Άγιο Μαρίνο. Μετά από δραματικές περιπέτειες αναχώρησε στις ΗΠΑ (1850), όπου εργάστηκε σε ένα εργοστάσιο κηροποιίας. Επέστρεψε στη Γένοβα το 1854, επειδή όμως τον επιτηρούσε η αστυνομία, με διαταγή του Καβούρ, εγκαταστάθηκε στην Καπρέρα, ένα άγονο νησί ανοιχτά της Σαρδηνίας. Το 1860, επικεφαλής περίπου 1.000 εθελοντών, των περίφημων ερυθροχιτώνων του, κατέλαβε τη Σικελία και τη Νάπολη· για μερικούς μήνες κυβέρνησε ο ίδιος τις περιοχές αυτές, τις οποίες τελικά όμως παραχώρησε για τη συγκρότηση του Ηνωμένου Βασιλείου της Ιταλίας με βασιλιά τον Βίκτορα Εμμανουήλ Β’. Το 1862 αποπειράθηκε να αποσπάσει τη Ρώμη από τον πάπα Πίο Θ’, τον εμπόδισε όμως ο τακτικός ιταλικός στρατός και κατά τη μάχη του Ασπρομόντε ο Γ. τραυματίστηκε σοβαρά. Δύο χρόνια αργότερα έκανε θριαμβευτική περιοδεία στην Αγγλία. Σε επόμενη απόπειρα να ελευθερώσει τη Ρώμη από τους Γάλλους, το 1867, ηττήθηκε στη Μεντάνα (3-4 Νοεμβρίου). Το 1870 πολέμησε στο πλευρό των Γάλλων κατά των Πρώσων. Γύρισε στην Ιταλία και το 1874 εξελέγη μέλος της ιταλικής βουλής. Δύο χρόνια αργότερα αποσύρθηκε από την ενεργό πολιτική δράση.
Πνεύμα πρωτότυπο, ο Γ. εισήγαγε έναν καθοριστικό παράγοντα στην πολιτική ιστορία: την ηθική δικαίωση του πολέμου. Η πίστη του στο δίκαιο μιας υπόθεσης τον έκανε απίστευτα τολμηρό και προπάντων του έδινε τη βεβαιότητα για τη νίκη. Τα δώδεκα χρόνια που έζησε στην Αμερική τον είχαν μεταβάλει σε τέλειο στρατιώτη. Η επίδραση της περιόδου εκείνης ήταν έκδηλη πάντοτε, όχι μόνο στην προσωπικότητά του, αλλά και στις πολιτικές αντιλήψεις του, που ήταν ξένες προς τις διχόνοιες, τα κόμματα και τα πολιτικά συστήματα. Ο Γ. ήταν δημοκρατικός δίχως κανένα στοιχείο φανατισμού.
Πορτρέτο του Τζουζέπε Γκαριμπάλντι, φιλοτεχνημένο από τον Σαβέριο Αλταμούρα (Μιλάνο, ιδιωτική συλλογή· φωτ.Igda).
Dictionary of Greek. 2013.